Opinie: Is dit nu hoe het voelt om anderstalig te zijn?

Hebt u de voorbije maanden ook regelmatig naar uw televisie gestaard en zich luidop afgevraagd hoe het nu juist allemaal in elkaar zit?

Is het nu een bubbel van drie, vijf of van tien personen? Mag ik nog een familiefeest organiseren? En wat als iemand in mijn zoon zijn klas positief test? Soms luister ik naar het journaal of een persconferentie en hoor ik wel de woorden, maar begrijp ik er eigenlijk helemaal niets van.

Terwijl elke besmettingsgolf ons tegelijk overspoelt met een rondje vingerwijzen naar jongeren, bewoners van bepaalde wijken en eender welke andere zondebok, zorgt de bijhorende communicatie vaak voor nog meer verwarring en onvrede. De coronacrisis maakt zo keer op keer duidelijk hoe belangrijk klare taal en toegankelijke communicatie zijn om iedereen mee te krijgen. Het virus maakt immers geen onderscheid tussen mensen. Enkel samen kunnen we er tegen vechten en daarvoor moeten ook de meest kwetsbare en moeilijk bereikbare groepen in onze samenleving mee zijn. 

Bij Atlas vormen klare taal en toegankelijke communicatie het hart van onze werking. Als eerste aanspreekpunt voor nieuwkomers en anderstaligen in Antwerpen gaan we dagelijks in gesprek met mensen die onze taal niet of nauwelijks machtig zijn. Dit doen we door een klare taal te gebruiken die rekening houdt met de ontvanger en zijn taalniveau. Op een toegankelijke manier communiceren is immers essentieel om mensen gericht te ondersteunen en hen op weg te zetten om hun dromen hier waar te maken. 
Maar het gaat voor ons ook verder dan dat, want waar taal – of een gebrek aan kennis ervan – mensen kan uitsluiten, kan klare taal net mensen verbinden. Taal is immers de sleutel om een sociaal netwerk uit te bouwen, te proeven van het bruisende leven in onze diverse stad en de regie van je leven zelf in handen te nemen, bijvoorbeeld in de zoektocht naar werk.

De Week van het Nederlands is dan ook niet enkel een moment om de pracht van onze taal in de verf te zetten, maar ook haar kracht om te verbinden.

Een taal leren doe je immers niet alleen in een klaslokaal maar even goed door een babbeltje te slaan met buren, collega’s, vrienden en familie. Stuk voor stuk ontmoetingen die voor veel mensen weggevallen zijn. Ik ben dan ook trots op onze meer dan honderd taalbuddy’s die de voorbije maanden Nederlands geoefend hebben met anderstalige nieuwkomers via telefoon, whatsapp of videocall. Een prachtig voorbeeld van hoe een taaloefenkans ook gewoon een warm gesprek in moeilijke tijden kan zijn.

Het bewijst bovendien dat de motivatie om Nederlands te leren ook in deze moeilijke en onzekere tijden voor veel nieuwkomers groot blijft. Een druk gezinsleven, werken in shiften of zelfs digitaal analfabetisme weerhoudt mensen er niet van hun doelen na te streven en zorgt vaak zelfs net voor extra motivatie.

Toch moeten we ons er ook van bewust zijn dat een taal leren een complex proces is. Hoe snel je een taal leert hangt immers niet enkel af van je inzet en motivatie, maar van een hoop factoren zoals je leeftijd, scholing, moedertaal en zelfs je persoonlijkheid. Als twee personen met dezelfde capaciteiten dus even hard studeren, dan zal hun achtergrond en situatie toch mee bepalen dat de ene perfect Nederlands spreekt en de andere misschien niet verder geraakt dan het basisniveau.

Net daarom pleit ik voor een toegankelijke communicatie van de maatregelen. Communicatie die iedereen begrijpt en tegelijk élke burger bereikt.

Zo hebben we met Atlas de beslissingen van de veiligheidsraad telkens omgezet in klare taal alvorens ze opnieuw te vertalen in meer dan twintig talen. Deze vertalingen zijn uiteindelijk verspreid over heel Vlaanderen in zowel audio als tekst, zodat ze ook makkelijk te delen waren met moeilijk bereikbare groepen. Iets waar ook de stad Antwerpen zich actief voor heeft ingezet met haar meertalige affiches.

Een enquête naar het effect van onze crisiscommunicatie toonde aan dat deze vertalingen belangrijk waren voor veel Antwerpenaren die onze taal niet of beperkt machtig zijn en hielpen om onzekerheden over de maatregelen weg te nemen. Soms hadden ze deze niet helemaal goed of zelfs volledig verkeerd begrepen in de stroom aan informatie die ons dagelijks overspoelt. De verhalen van ouders die hun kinderen wekenlang angstvallig binnen hielden omdat ze dachten dat buiten komen volledig verboden was, bezorgen me nog steeds een wrang gevoel.

Het lijkt misschien een extreem voorbeeld, maar toch zie ik ook vandaag nog veel onzekerheid over de maatregelen. Ook in mijn eigen omgeving discussiëren vrienden en familie nog steeds over wat nu wel en niet mag. Het deed me beseffen dat we – terwijl we allemaal de bomen niet meer zien door het grote communicatiebos – misschien heel even voelen hoe het is om anderstalig te zijn. 

Dankzij een toegankelijke communicatie creëer je een maatschappelijke betrokkenheid die essentieel is om het virus te bestrijden.

Mensen willen oprecht een inspanning doen, maar waarderen ook dat er een inspanning geleverd wordt om iedereen mee te krijgen. Toch is klare taal niet enkel een uitdaging voor onze overheden, maar voor heel onze samenleving. Via onze website diversiteitspraktijk geven we tips aan organisaties om communicatieve drempels weg te werken en kwetsbare groepen beter te bereiken. De goede voorbeelden die we inmiddels met onze stadsdiensten en organisaties in de stad uitgewerkt hebben, smaken alvast naar meer. Het geeft me de hoop dat terwijl we onze sociale contacten moeten beperken, we het sociale in onze communicatie kunnen versterken. Zolang we er maar samen aan werken.
 

Sandy Peeters

Algemeen directeur Atlas, integratie en inburgering Antwerpen

https://diversiteitspraktijk.be/