Overslaan en naar de inhoud gaan

logo

meesterborduurster Nadia

® Atlas

10 augustus 2021 | Deel

Project STST2.0: "In Afghanistan borduren we al eeuwenlang. Ik ben blij dat ik het kan doorgeven."

Nadia kwam 12 jaar geleden naar België. Haar leerkracht Nederlands bracht haar in contact met DOEK vzw, om zo haar borduurtalent te kunnen combineren met Nederlands oefenen. Bij DOEK kwam ze oprichter Lies Van Assche tegen, sociaal geëngageerd kunstenaar en vormgever. Al snel werden ze vrienden en Lies ging bij Nadia in de leer rond het borduurambacht.

Nadia: "Ik dacht dat ik hier nergens zou kunnen borduren. Ik was zo blij toen ik deze plek had gevonden. Het is jammer dat ik met dit ambacht geen geld kan verdienen hier in België, want geld verdienen is natuurlijk ook belangrijk. Maar ik was toch blij dat ik dit weer kon oppakken en ook kan doorgeven zodat het niet verloren ging."

Nadia en Lies laten het atelier zien waar ze werken rond een nieuw project: STST2.0. Het is een ‘community art project’, een project gebouwd op de gemeenschap. Als kunstenaar nodigt Lies iedereen uit die een verhaal heeft over een publieke plek in de stad. "Dat kan gaan over de plaats waar je voor het eerst hebt gekust, een verhaal over de school van je kindje, een plein waar je samenkwam met je vrienden. Dat kan echt van alles zijn. Ik nodig je uit om dat verhaal te delen. Wij hebben de stad verdeeld in verschillende stoffen kaarten. Je krijgt een stoffen kaart met een stadsplan. Nadien kleur je die specifieke plaats uit jouw verhaal in met naald en draad. Zo word je een pluskunstenaar van het project. Je zet je handtekening op de stad én je wisselt uit met mensen uit die stad."

Voorkennis van borduren is niet nodig. Nadia en andere meesterborduursters en textielkunstenaars van DOEK zijn hosts van het project en begeleiden de pluskunstenaars in het borduren. Je leert een stukje van hen, net zoals zij leren over jou en je verhaal.

Lies: "We krijgen een mix van kleuren, vormen, manieren, technieken, beginners en gevorderden, alles door elkaar. De enige kleur die je niet kan gebruiken is rood, omdat wij later met een rode draad over die kaarten heen plekken verbinden in de stad waar we textieltalenten hebben gevonden. Nadia is bijvoorbeeld één van die textieltalenten." 

De eerste fase van het project vindt plaats tussen de beelden van het Middelheim. Het startpunt is de educatieve ruimte van het Middelheimmuseum, waar je ook met minder goed weer kan deelnemen aan het project. Je komt je verhaal vertellen, je krijgt een borduurpakketje, er zijn dekentjes voorzien en je kan je neerzetten tussen de beelden. Lies: "Iedereen is welkom. Wil je graag even op jezelf werken aan een raster, dat kan. Je kan ook uitwisselen met de andere deelnemers en met ons. Je kan met je kinderen komen, met je vrienden. Je kan ook gewoon een kruisje zetten, zo heb je ook je textielhandtekening geplaatst op de stad."

Nadia: "In Afghanistan bestaat borduren al eeuwenlang. In de steden dragen mannen altijd een hemd met fijn borduurwerk en nomadenvrouwen dragen grote jurken vol borduur- en handwerk. Zelfs nu in de moderne tijd, is borduurwerk nog altijd erg geliefd. Toen het regime veranderde in 1992, is het een manier geworden van overleven. Veel vrouwen die plots moesten thuisblijven, begonnen opnieuw met handwerk zodat zij op die manier toch nog iets konden verdienen. Er is een periode geweest dat de Taliban borduren verbood. Er werden namelijk veel borduurcursussen gegeven door vrouwen, die dat gebruikten als cover om vrouwen toch te kunnen onderwijzen met boeken en schriften. Als er dan controle kwam, verstopten ze snel alle spullen en deden ze alsof ze gewoon aan het borduren waren. De Taliban had het door en dus verboden ze het borduren. Zoals het er nu naar uitziet, gaat dit weer gebeuren. De Taliban rukt weer op."

Lies en Nadia vouwen hun handen rond hun warme tas thee en praten over Nadia’s kinderen. Lies: "De oudste dochter begin toch al iets meer interesse te krijgen in borduren. Ze is nu 25, dus ik denk dat dat nog zal groeien. Ze is geïnteresseerd in mode en textiel. Borduren is natuurlijk ook meditatief, dus ofwel heb je zin om je daaraan over te geven, ofwel kan je daar - nog - geen tijd voor maken." Nadia: "Als mijn dochter dan toch eens borduurt, doet ze dat echt zoals mij. Ze kan het heel goed. Mijn zonen, zeker mijn 2de jongste, zijn heel geïnteresseerd. In Afghanistan borduren vrouwen met de hand en mannen met de machine. Vrouwen hebben vaak fijnere handen, beter geschikt voor fijn handwerk. Dat is ook wat ik het liefst doe, het hele fijne werk. Ik heb leren borduren van mijn mama, tante en oma. Als het werk in huis klaar was, kwamen we in de namiddag met alle vrouwen samen bij de buurvrouw. We zetten een grote pot thee en we zaten tot in de avond te borduren. Dat was een heel fijne tijd. De vrouwen wisselden hun verhalen uit en het was rustgevend. Het enige dat ik niet goed kan, is met een vingerhoedje werken. Mijn oma zei dat ik in de nacht van donderdag op vrijdag moest slapen met een vingerhoedje op en dat ik het dan zou kunnen. Ik heb het vaak geprobeerd, maar het heeft nooit gewerkt. (lacht)" 

Lies: "Wat ik ook van Nadia heb geleerd is de vrijheid van borduren. Wij hebben vaak het idee dat we een schema nodig hebben, een handleiding en een patroon. Maar Nadia schetst gewoon met naald en draad. Je kiest een kleur en je begint. We maken een mix van die twee bij STST2.0: er is een patroon, het raster, maar hoe je je plek invult, kies je helemaal zelf. Je begint gewoon. Bij andere ambachten draait het vaak rond kennis en kunde, maar bij borduren kán je ook al iets doen zonder die kennis. Je vertelt, je schetst, je wisselt uit."

Het gesprek over het project wordt afgerond en we maken een paar foto’s van Nadia met de rasters. Nadia vertelt nog wat meer over haar eigen verhaal. "Ik hoop dat Afghanistan ooit weer de rust kan vinden, dat de oorlog verdwijnt. Mijn jeugd was mooi. Als meisje ging ik naar school, tot mijn 18 jaar liep ik zonder hoofddoek in Kaboel, in een korte jurk. Ik had vrijheid. Na 1992 was alles plots anders. Ik werd uitgehuwelijkt aan iemand, terwijl ik dat niet wou. Mijn leven werd een gevangenis. Hier ben ik terug vrij en mijn kinderen zijn vrij. Mijn meisjes zijn vrij. Zij kunnen studeren. Hier is onze thuis nu. Maar natuurlijk blijf ik mijn land en de mooie herinneringen van vroeger missen.

Ik kwam hier aan met mijn 2 jongste kinderen en ik was zwanger. Mijn 2 oudste kinderen moest ik achterlaten bij mijn mama, ik kon de smokkelaar niet genoeg betalen om hen mee te nemen. We hebben 1 jaar in een asielcentrum in Wallonië gewoond, mijn jongste zoon is daar geboren. Na een jaar kregen we papieren en verhuisden we naar Antwerpen. Ik leefde mijn leven, als alleenstaande mama voor 3 jonge kinderen. Ik volgde Nederlands en inburgering. Maar ’s nachts als ik naar bed ging, kon ik niet slapen. Ik dacht alleen maar aan mijn 2 kinderen in Afghanistan en mijn moeder. Ik was hier, maar een deel van mij was nog daar. Dat is nog steeds zo want mijn mama zit daar nog. Mijn 2 oudste kinderen kwamen na 3 jaar naar hier. Ze waren toen 13 en 15 jaar. Zij hebben daar nog 3 jaar de oorlog meegemaakt, zonder hun mama. Zij staan dan ook anders in het leven dan mijn 3 jongste kinderen.

Ik heb hoop voor de toekomst. Ik hoop dat ik gezond kan blijven en kan werken. Het maakt niet uit wat, als ik het maar fysiek aan kan. Ik heb operaties gehad voor een hernia. Mijn Nederlands is ook niet 100% zoals het moet, grammatica is moeilijk. Thuis praten we Pashto, maar de kinderen spreken allemaal perfect Nederlands. Ik vergeet ook snel dingen, dat maakt het soms moeilijker. Misschien omdat ik zoveel heb meegemaakt. Mijn hoofd zit vol. Maar ik wil me graag nuttig bezig houden, iets doen met mijn handen en met mensen. Zonder werk kan ik de nationaliteit niet aanvragen en kan ik mijn mama niet bezoeken. Mijn 3 oudste kinderen hebben de nationaliteit aangevraagd en zij zijn aan het wachten. Gelukkig bestaat er Whatsapp en is het gemakkelijker om contact te houden met mijn moeder in Afghanistan. Maar een telefoongesprek is niet hetzelfde als een knuffel. Nu door corona gaan mensen dat misschien beter begrijpen."

Project STST2.0

Dit project is gerealiseerd door DOEK vzw in samenwerking met MoMu Antwerpen, Middelheimmuseum en Atlas, integratie & inburgering Antwerpen.

Waar: het startpunt is de Educatieve Ruimte in het Middelheimmuseum: Middelheimlaan 61, 2020 Antwerpen. Volg de pijlen.
Prijs: gratis
Inschrijven: niet nodig
Voorkennis is niet nodig.
Meer informatie?
www.doek-vzw.com of instagram: @doek.textile.platform
Wanneer?
12, 13, 14, 15 augustus
19, 20, 21, 22 augustus
26, 27, 28 29 augustus
Telkens van 13.00 – 17.00

Na deze eerste fase zal het project verder trekken naar andere plaatsen in de Stad.