'Groot Familie', het verhaal van Monique uit Kalmthout tot Sami uit Bagdad

Het participatieproject toont de diversiteit van de cursisten die les volgen bij Open School Antwerpen (nu Ligo). Dit is een centrum voor basiseducatie, waar jaarlijks 10.000 laaggeletterde volwassenen lessen Nederlands (voor Nederlands- en anderstaligen), wiskunde, algemene vorming en ICT volgen.

Kijken naar het verleden, dromen van de toekomst

De voorstelling begon met enkele spelers die vertelden wat hun droom is. Catharina wil graag galopperen over een open vlakte, Mohamid droomt ervan zijn kinderen terug te zien. Waarom ze deze droom hebben, wordt tijdens de rest van de voorstelling duidelijk. De spelers moesten bijvoorbeeld afscheid nemen van geliefden. ‘Van mijn eerste verloofde, zegt Aziza. ‘Van mijn ouders, mijn schoonouders en de rest van mijn familie’, zegt Teofila, terwijl ze een traan uit haar oog wrijft. Daarna spreken ze over de liefde in alle soorten en maten. Op het einde van de voorstelling roepen ze naar elkaar waarom ze van hun thuisland houden.

‘Het eten’ is een universele factor. Eén van de meest ontroerende momenten was wanneer Enayatullah met mimetheater uitbeeldde hoe hij zijn moeder zou groeten, na haar 10 jaar te missen. Hij opent de deur en omhelst haar. Daarna leidt hij haar naar binnen, laat haar zitten op een stoel en kust haar handen. Tussendoor lopen de acteurs door elkaar op het podium en beelden af en toe een tafereel uit. Wanneer de regisseur ‘station’ riep, speelde men reizigers die geliefden groetten bij het arriveren, afscheid namen of discussiëren over een koffer.

Groot Familie in het echt

In de repetities ontstond een grote vriendschap tussen alle spelers, en dat is waar de titel vandaan komt. Tijdens het spelen lijken de acteurs gevangen in hun eigen verhaal, maar zijn ze verbonden door gelijkaardige ervaringen. Ze hadden ook allemaal dezelfde outfit aan: een witte tuniek met split en daarover een grijs-bruine vest waarvan de voorste flap in een punt uitliep. De inhoud van de voorstelling is gebaseerd op eigen verhalen van de spelers.

Regisseur Stefan Perceval maakte er een geheel van. Hij maakt al 15 jaar sociaal theater en vindt het belangrijk om te begrijpen waarom mensen zich op een bepaalde manier gedragen. ‘We luisteren in deze wereld slecht naar mensen. Ik wil mensen terug een stem geven.’ Voor sommige mensen was dit moeilijk. Nayeb was steeds heel zenuwachtig, en het duurde lang voordat hij loskwam. Op de voorstelling deed elke deelnemer hard zijn of haar best: de concentratie was van hun gezichten af te lezen.

Een fijne ervaring in Rataplan

De acteurs zelf vonden het een erg fijne ervaring. Sommigen hadden nog geen podiumervaring, maar Maria en Janina wel. Ze hadden soms moeite om zich uit te drukken in het Nederlands. Vragen stellen was bijvoorbeeld moeilijk voor sommige acteurs. Met het begrijpen van de instructies hadden ze geen problemen. ‘Moeilijke momenten waren er zelden,’ zeggen ze, ‘behalve wanneer er soms verwacht werd dat we fysiek met elkaar omgingen. Voor sommige mensen was dit moeilijk, omdat in hun cultuur bijvoorbeeld mannen en vrouwen die geen familie zijn, elkaar niet mogen aanraken.’

De voorstelling was een succes en kreeg een warm applaus van een publiek bestaande uit medecursisten en buurtbewoners. Zullen we de acteurs in de toekomst opnieuw op het podium zien staan? Marta’s droom is om bekend te worden, dus wie weet! 

Anaïs Langbeen

Anaïs Langbeen is studente gender & diversiteit aan Universiteit Gent. Ze schreef dit artikel tijdens haar stage.